Spiegelneuronen

Empathie is soort-overschrijdend

Bij empathie spelen spiegelneuronen een rol: de dingen die je een ander ziet doen, worden gespiegeld in je eigen brein, waardoor je bv. zelf ook je gezicht vertrekt als je iemand een zure citroen ziet eten, gaat gapen als een ander gaapt,  of verdrietig kijkt als je naar een 'tearjerker' kijkt.

Dit automatisch spiegelen van elkaars gedrag en gevoel is de basis van empathie (en uiteindelijk van de beschaving zoals we die nu kennen, waarin we de leden van een andere groep niet meer 'de kop afhakken' als we zin hebben). Het schept een band tussen mensen of tussen mens en dier. Het is niet alleen bij mensen aangetoond maar ook bij andere groepsdieren, bv. chimpansees, bavianen, honden (die gaan al gapen als ze een tekenfilm zien van een gapende soortgenoot), parkieten (zij imiteren het gapen en ook uitrekken van elkaar).

Mensen zijn in dit opzicht net als andere groepsdieren, zoals vogels en vissen die geheel synchroon dezelfde kant op bewegen. Bij mensen zie je hetzelfde wanneer ze gedachteloos achter anderen aan lopen als ze de trein uitstappen, of bij paniek allemaal dezelfde kant op rennen, ook als dat de verkeerde is – of juist allemaal blijven zitten terwijl ze zouden moeten vluchten. Verondersteld wordt dat automatische imitatie een kenmerk is van alle groepsdieren. 

Emoties en pijn worden ook gespiegeld

De rol van spiegelneuronen is niet beperkt tot beweging; ook emotionele en lichamelijke ervaringen worden gespiegeld, zoals verdriet en pijn. Dit mechanisme wordt gezien als de basis van empathie. Het versterkt de groepsband en bevordert samenwerking. Het geeft een gevoel van verbondenheid en sympathie, niet alleen bij mensen maar bijvoorbeeld ook bij kapucijneraapjes.

Spiegelneuronen zorgen ervoor dat dezelfde hersengebieden die worden geactiveerd wanneer je pijn hebt of iets emotioneels meemaakt, ook actief worden wanneer je iemand anders waarneemt die pijn of heftige emoties heeft. Je kunt dus letter mee-lijden als iemand lijdt. Dit verschijnsel blijkt soortoverschrijdend te zijn: het kan dus ook optreden wanneer we een dier zien dat pijn heeft. Omgekeerd zijn er ook veel voorbeelden van dieren die andere dieren (van een andere soort) of mensen hebben geholpen of gered, waarbij mogelijk ook empathie een rol heeft gespeeld. Het illustreert mooi wat wij dierenmensen vaak voelen, dat we in zekere zin in het dierenrijk één grote familie zijn!